گزارش اندیشکده بلفر از تغییر الگوی جمعیتی در جهان اسلام
2تا کافی نیست: مقدمه اندیشکده آمریکایی بلفر در مطلبی به اتفاق خاموشی پرداخته است که در دنیای اسام در حال وقوع است؛ اتفاقی که نه بهار عربی است و نه افزایش بنیادگرایی اسلامی... بلکه بنا به گفته یک جمعیت نگار برجسته، نرخ باروری در میان مسلمانان به شدت کاهش و فرار از ازدواج در میان زنان عرب و مسلمان افزایش یافته است.
کاهش بارداری مسلمانان بیش از متوسط نرخ جهانی: ایران در صدر!
نیکولاس ابرشتات، از محققان انستیتو انترپرایز آمریکا، این یافته ها را به
تازگی در دو مقاله ثبت کرده است. این مقالات تصویر متفاوتی با تصویر معمول
از افزایش متداوم جمعیت در سرزمین های اسلامی نشان می دهد. البته جمعیت در
این کشورها رو به افزایش است، اما با ادامه روند کنونی، این افزایش جمعیت
دیری نخواهد پایید.
عنوان نخستین مقاله ابرشتات : « کاهش باروری
در جهان اسلام؛ تغییری فاحش که در کمال تعجب کسی متوجه آن نشده است» وی
با استفاده از داده های بدست آمده از 49 کشور و قلمروهای دارای اکثریت
مسلمان دریافت که به طور میانگین نرخ باروری در سا لهای 1975 تا 80 و 41
درصد کاهش یافته است، حال آنکه ، 2005 تا 2010 کاهش نرخ بارداری در کل
جهان 33 درصد بوده است.
22 درصد از کشورها و قلمروهای مسلمان شاهد 50 درصد یا بیشتر کاهش باروری
بوده اند. بیشترین کاهش در ایران، عمان، امارات متحده عربی، الجزیره،
بنگلادش، تونس، لیبی، آلبانی، قطر و کویت و در حدود 60 درصد یا بیشتر طی سه
دهه گذشته بوده است.کاهش نرخ باروری در ایران طی 30 سال گذشته حیرت انگیز و
معادل 70 درصد ، بوده ، که به گفته ابرشتات «یکی از سریع ترین و
چشمگیرترین آمارهای کاهش باروری در تاریخ بشر» بوده است. به گفته او، تا
سال 2000، نرخ باروری ایران به دو زایمان در هر زن کاهش یافته بود، که
پایین تر از سطح مورد نیاز برای جایگزینی جمعیت ، کنونی است.در مقاله ای در
تایمز مورخ ژوئیه 2012 نرخ باروری در ایران از این نیز کمتر عنوان شده و
به هشدار سازمان ملل در گزارشی اشاره کرد. بنابر این گزارش، جمعیت ایران در
دو دهه آینده رو به کاهش می رود و درصورت تداوم روند کنونی، تا پایان این
قرن بیش از 50 درصد کاهش می یابد.
شهرهای بزرگ جهان اسلام شاهد کاهش رشد جمعیتی شدیدی بوده اند. ابرشتات
خاطرنشان می کند که تنها شش ایالت در آمریکا دارای نرخ باروری کمتری نسبت
به استانبول هستند. در ایران نیز، در شهرهای تهران و اصفهان، نرخ باروری
نسبت به تمامی ایالات آمریکا پایین تر است.
عامل اقتصادی تنها دلیل کاهش باروری نیست
این محقق موسسه امریکن انترپرایز بیان می کند با این که افزایش درآمد و
توسعه اقتصادی در کاهش باروری نقش داشته است اما تنها دلیل آن نیست ». کاهش
باروری در نسل گذشته در ، کشورهای عربی نسبت به دیگر نقاط جهان سریعتر
بوده است« به گزارش اطلاعات نامه جهانی سیا، نرخ باروری در میان مسلمانان
اندکی نسبت به برآورد ابرشتات بالاتر است، اما در کل به نسبت بسیاری از
کشورهای آفریقایی زیرصحرایی، آمریکای لاتین و آسیایی کمتر است.
سرایت فرهنگ غربی » زندگی مجردی « به کشورهای مسلمان
در این گزارش با اشاره به عوامل دیگری به جز عامل اقتصادی، عامل فرهنگی و
رواج سبک زندگی » مجردی» و افزایش تمایل جوانان به » فرار از ازدواج «
اشاره شده است. فرهنگی که ابتدا در سبک زندگی جوامع غربی راه پیدا کرد و
پس از آن با گسترش راه های ارتباطی و نفوذ فرهنگی در کشورهای شرقی، اکنون
این تمایل به زندگی مجردی و روابط خارج از چارچوب خانواده و ازدواج در
کشورهای مسلمان نیز بسیار شایع شده است. ترویج
سبک زندگی غربی، سختی روز افزون ازدواج در جوامع مسلمان- از جمله کشورمان -
و هجوم بی سابقه شبکه های ماهواره ای به شیوه زندگی ایرانی - اسلامی،
پدیده های نظیر » تجرد « « فرار از ازدواج ، » «بی علاقگی به خانواده» ،»
روابط خارج از دایره عرف و شرع« ، و در نهایت بحران جمعیت و خانواده را
بگونه ای دامن زده است که صدای زنگ خطر آن به گوش مراکز واندیشکده های غربی
نیز رسیده است. کاهش ازدواج در اروپا امری شناخته شده اما همچنان
چشمگیر است؛ نرخ ازدواج زنان در آلمان از 0.98 در سال 1965 به 0.59 در سال
2000 کاهش یافته است. این رقم در مدت مشابه در فرانسه از 0.99 به 0.61 ، در
سوئد از 0.98 به 0.49 ، در انگلیس از 1 به 0.54 کاهش یافته است.
در آسیا نیز نرخ ازدواج رو به کاهش است؛ در ژاپن درصد زنان بین 30 تا 34
ساله که هرگز ازدواج نکرده اند از 7.2 در سال 1970 به 26 .6 در سال 2000
افزایش یافته است. این رقم در میانمار از 9.3 درصد به 25 .9 درصد، در
تایلند از 8.1 به 16 .1 درصد و در کره جنوبی از 1.4 به 10 .7 درصد افزایش
یافته است.با این که نرخ ازدواج در جهان عرب بالاتر است، اما آنها نیز با
سرعت در همین مسیر در حرکت اند.
به گفته ابرشتات آن چه مایه شگفتی است این است که در جهان عرب فاصله گرفتن
از ازدواج از بسیاری لحاظ هم اکنون همانند اروپای دهه 80 است و این اتفاق
در حال وقوع در سطح پیشرفت به مراتب پایین تر از اروپا و آسیای شرقی توسعه
یافته است. ابرشتات می گوید «اتفاق بزرگی در شرف وقوع است و عملا هیچ کس
متوجه آن نشده است، حتی در دنیای عرب »
آینده کشورهای مسلمان؛کاهش نیروی کار و افزایش جمعیت بازنشسته
این مطالعات به ما یادآوری می کند که گرایش های بزرگ جمعیت نگاری که به
جهان شکل می دهند ناشناخته و اغلب مورد غفلت هستند. درست است که جهان عرب
در حال حاضر شاهد افزایش شدید جمعیت جوان است، که یکی از عوامل انقلاب های
مردمی در تونس، مصر و نقاط دیگر بوده است، اما بنا به گفته این کارشناس
جمعیت و نگاهی به آمار موجود، آینده پیش روی نسل بعدی کاهش تعداد نیروی کار
و افزایش جمعیت بازنشسته است.
منبع : نشریه نسل ششم
